Τετάρτη 14 Ιουλίου 2010

ΠΛΑΤΩΝΟΣ, ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ 2- ΣΧΟΛΙΑ
ἦν γάρ ποτέ χρόνος: Αυτή ήταν η συνηθισμένη εισαγωγή μύθων. Ο μύθος, που αφηγείται ο Πρωταγόρας, δεν είναι δημιούργημα του Πλάτωνα, αλλά είναι παρμένος από το χαμένο έργο του Πρωταγόρα "Περί τῆς ἐν ἀρχῃ καταστάσεως".
Ο Πρωταγόρας χρησιμοποιεί μύθο, για ν΄αποδείξει το διδακτό της αρετής και αυτό γίνεται για λόγους σκοπιμότητας. Το ύφος και η γλώσσα του μύθου ασκούν μεγαλύτερη γοητεία στους ακροατές. Δεν κουράζουν, ενώ αντίθετα κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον για την εξέλιξη του μύθου. Δίνει τη δυνατότητα στον αφηγητή -εδώ στον Πρωταγόρα- να χρησιμοποιήσει την φαντασία του στολίζοντας τον μύθο με ποιητικές εκφράσεις, όπως "''άοπλον φύσιν", "σμικρότητι ήμπισχεν", "πτηνόν φυγήν", "ἀϊστωθείη", "ἀλληλοφθοριῶν". Τέλος, το ύφος της γλώσσας του ύφους δημιουργεί ακόμα μεγαλύτερη αμεσότητα και άνεση στην παρακολούθησἠ του και αυτό φαίνεται στα εξής σημεία:
α. Η αρχή του μύθου που μας παραπέμπει στα παραμύθια:"Μια φορά κι έναν καιρό...".
β. Την κατασκευή του λόγου που αποτελούν μικρές περιόδους με λιτή σύνδεση: μεν- δε, " Θεοί μεν- θνητά γένη δε".
θεοί μεν ήσαν: Είναι δύσκολο να παραδεχτεί, κανείς, ότι η αναφορά εδώ στους Θεούς αποσκοπεί στην θ ε ο λ ο γ ι κ ή θ ε μ ε λ ί ω σ η της πολιτικής αρετής΄ άλλωστε, ο Πρωταγόρας ήταν α γ ν ω σ τ ι κ ι σ τ ή ς σε θέματα θρησκείας και, συνεπώς, η παρουσία των Θεών μέσα στον μύθο του έχει μάλλον α λ λ η γ ο ρ ι κ ή έννοια: ο Δίας, δηλαδή, είναι ο λόγος, η λογική- δηλαδή είναι ο λόγος, η λογική- δηλαδή η ν ο μ ο τ έ λ ε ι α που διέπει τη φύση΄ οι άλλοι Θεοί (κυρίως ο Επιμηθέας και ο Ερμής) είναι τα όργανα αυτής της νομοτέλειας, η οποία ρυθμίζει τις σχέσεις των όντων, εξισορροπεί τις ελλείψεις και τις ανάγκες τους και εξασφαλίζει τα μέσα για την ικανοποίησή τους και κατ΄ακολουθίαν την επιβίωσή τους.
τυπούσιν αυτά Θεοί γης 'ενδον εκ γης και πυρός: στη φράση αυτή η λέξη "γη" έχει την σημερινή σημασία, ενώ στην φράση "εκ γης και πυρός" σημαίνει το υλικό, το χώμα. Άρα, οι Θεοί δημιούργησαν τα ζώα και τον άνθρωπο μέσα στη γη από χώμα και φωτιά, αλλά και απ΄ όσα υλικά αναμειγνύονται με το χώμα και τη φωτιά:"καί των όσα πυρί καί γη κεράννυται" , δηλαδή και από νερό, που ανακατεύεται με το χώμα και από αέρα που μπορεί να αναμειχθεί με τη φωτιά. Έτσι, ο Πρωταγόρας σεβόμενος την κοσμογονική μυθολογία, η οποία αναφέρει ότι οι πρώτοι άνθρωποι έγιναν από τη γη, συνδυάζει την κοσμολογική θεωρία του Παρμενίδη, όπου υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι και τα άλλα όντα έγιναν από τη μείξη φωτιάς και χώματος και του Εμπεδοκλή, όπου υποστηρίζει ότι έγιναν από τη σύνθεση φωτιάς, χώματος, νερού και αέρα.
Προμηθεί και Επιμηθεί: Ήταν Τιτάνες, γιοι του Ιαπετού και της Ωκεανίδας Κλυμένης.
Ο Προμηθέας (το όνομα σημαίνει τον προνοητικό, αυτόν που σκέφτεται κάτι προτού ενεργήσει) από αγάπη προς τους ανθρώπους έκλεψε την φωτιά από τον Όλυμπο και τους την πρόσφερε με αποτέλεσμα αυτοί ν΄ αναπτύξουν τον τεχνικό πολιτισμό΄ έτσι αναδείχθηκε ε υ ε ρ γ έ τ η ς και π ρ ο σ τ ά τ η ς του ανθρώπινου γένους. Αδελφός του ήταν ο Επιμηθέας (το όνομα σημαίνει αυτόν που σκέφτεται μετά την ενέργεια, ο μη προνοητικός).
κοσμήσαι τε και νείμαι: Φαίνεται, αλήθεια, παράδοξο που οι Θεοί έδωσαν μόνο την ε ξ ω τ ε ρ ι κ ή μορφή στον άνθρωπο, ενώ το μοίρασμα των ιδιοτήτων του εμπιστεύθηκαν στους Τιτάνες, Προμηθέα και Επιμηθέα.
νείμαντος...επίσκεψαι: Αξιοσημείωτη η μετάβαση από τον πλάγιο στον ευθύ λόγο- πράγμα που δίνει στην φράση ζωηρότητα και παλμό.
ώπλιζε: τα εφοδίαζε δηλαδή με εξοπλισμό κατάλληλο για την επιβίωση τους (δόντια δυνατά, κέρατα, νύχια).
κατάγειον οίκησιν: αλλά επιβιώνουν έχοντας την ικανότητα να τρυπώνουν μέσα στη γη (ερπετά) και εκεί να δημιουργούν την κατοικία τους.
Διός ώρας: Οι αρχαίοι πίστευαν ότι ο Δίας προκαλεί όλα τα μετεωρολογικά φαινόμενα και διαμορφώνει τις τέσσερις εποχές του έτους, που ήταν οι θυγατέρες του, οι Ώρες.
θριξί...δέρμασιν: το πυκνό τρίχωμα και το γερό δέρμα, με τα οπία εφοδίαζε ο Επιμηθέας μερικά είδη ζώων είχαν τριπλό σκοπό: να τα προστατεύσει αφενός από το ψύχος, αφετέρου από τον καύσωνα και συνάμα να τους εξασφαλίσει κατάλληλο και φυσικό στρώμα (και σκέπασμα).
ΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΔΙΝΕΙ ΤΟ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ ΜΥΘΟΥ
α. Όλα τα έμβια όντα πλάστηκαν στα έγκατα της γης από φωτιά και νερό, από τους Θεούς. οι οποίοι προϋπήρχαν.
β. Όταν ήρθε ο καθορισμένος από τη μοίρα καιρός οι Θεοί δημιουργούν τους ζωντανούς οργανισμούς.
γ. Διατάσσουν τους αδελφούς Προμηθέα και Επιμηθέα να διανείμουν τις ιδιότητες, έτσι ώστε ο κάθε οργανισμός να εξασφαλίσει την επιβίωσή του.
ΠΩΣ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΤΗΚΕ Η ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΚΑΙ Η ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΣΤΟ ΖΩΙΚΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ
α. Μοίρασε τα αναγκαία μέσα για την επιβίωση προσπαθώντας να εξισορροπήσει τις ιδιότητες.
β. Με την επινόηση μέσων προστασίας από τις καιρικές μεταβολές.
γ. Με την εξασφάλιση κατάλληλων μέσων διατροφής για το κάθε ζώο.